Miras Hukukunda Tenkis Davası Nedir?
06.07.2021 18:24
Miras hukuku, bireylerin vefatından sonra malvarlıklarının nasıl paylaştırılacağını düzenleyen hukuki kurallar bütünüdür. Bu bağlamda, mirasçılar arasında adaletin sağlanması ve kanuni hakların korunması oldukça önemlidir. Miras bırakanın (muris) yaptığı tasarrufların yasal sınırları aşması durumunda, saklı pay sahiplerinin haklarını koruyabilmek için tenkis davası açma hakkı bulunmaktadır. Peki, tenkis davası nedir ve hangi durumlarda açılır?
Tenkis Davası Nedir?
Tenkis davası, miras bırakanın saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal edecek şekilde yaptığı tasarrufların iptali veya azaltılması amacıyla açılan bir dava türüdür. Türk Medeni Kanunu’na göre, belirli mirasçılar için saklı paylı bir oran belirlenmiştir. Bu oran, miras bırakanın tasarruf özgürlüğünü kısıtlayarak, mirasçılara minimum bir miras hakkı sağlar.
Miras bırakan, saklı pay oranını ihlal eden bir tasarrufta bulunursa (örneğin, mallarını bir başkasına bağışlamışsa veya vasiyet yoluyla devretmişse), saklı pay sahibi mirasçılar, bu tasarrufların tenkis edilmesi için dava açabilir.
Saklı Pay Nedir?
Saklı pay, kanunun belirlediği oranlara göre mirasçılara bırakılması zorunlu olan miras hakkıdır. Türk Medeni Kanunu’na göre saklı pay oranları şu şekilde belirlenmiştir:
- Altsoyu (çocuklar, torunlar): Yasal miras payının yarısı,
- Anne ve baba: Yasal miras payının dörtte biri,
- Sağ kalan eş: Yasal miras payının tamamı (altsoy veya anne-baba ile birlikte mirasçı olduğunda farklı oranlar geçerlidir).
Tenkis Davasının Şartları
Tenkis davasının açılabilmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekir:
Saklı Payın İhlali: Tenkis davası, yalnızca saklı paylı mirasçıların haklarının ihlal edildiği durumlarda açılabilir. Bu nedenle, miras bırakanın yaptığı tasarruflar saklı payı ihlal etmelidir.
Tasarrufun Hukuka Aykırı Olması: Miras bırakan, saklı paylı mirasçılar aleyhine kanunun izin verdiği sınırların ötesinde bir tasarrufta bulunmuş olmalıdır.
Süresi İçinde Açılması: Tenkis davası, mirasın açılmasından (miras bırakanın ölümünden) itibaren belirli süreler içinde açılmalıdır. Bu süre genellikle 1 yıl içinde dava açılmasını gerektirir, ancak bu süre mirasın öğrenildiği tarihe göre değişiklik gösterebilir.
Tenkis Davasının Amacı
Tenkis davasının temel amacı, saklı pay sahibi mirasçıların haklarının korunmasıdır. Bu dava ile murisin yaptığı tasarrufların kanunda belirlenen sınırların dışına çıkması durumunda, fazla olan kısım iptal edilir veya azaltılır. Böylece, saklı paylı mirasçılar yasal haklarını geri alabilir.
Örnek olarak; miras bırakan, tüm malvarlığını bir vakfa bağışlamışsa veya bir mirasçıyı dışarıda bırakacak şekilde vasiyetname düzenlemişse, diğer mirasçılar saklı paylarının korunması amacıyla tenkis talebinde bulunabilir.
Tenkis Davasında Uygulanacak Hükümler
Tenkis davasında mahkeme, Türk Medeni Kanunu’nda yer alan kuralları dikkate alarak bir karar verir. Tenkis işlemi şu şekilde gerçekleştirilir:
Öncelik Sırasına Göre İptal: Önce vasiyetnamedeki, sonra da bağışlama gibi diğer tasarruflardaki saklı pay ihlali incelenir.
Değer Tespiti: Miras bırakanın tasarruf ettiği malvarlığı değerleri, ölüm anındaki piyasa koşullarına göre belirlenir.
Tenkis Oranının Belirlenmesi: Saklı pay ihlalinin ne kadar olduğu hesaplanarak fazla olan kısım iptal edilir.
Tenkis Davasında Yetkili Mahkeme
Tenkis davası, miras bırakanın son yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır. Davacı, saklı pay sahibi mirasçı; davalı ise murisin saklı payı ihlal eden tasarruflarından yararlanan kişi veya kişiler olur.
Tenkis Davasında Zamanaşımı
Türk Medeni Kanunu’na göre, tenkis davası açma süresi şu şekildedir:
- Göreceli Zamanaşımı Süresi: Miras bırakanın ölümünden ve saklı pay ihlalinin öğrenilmesinden itibaren 1 yıl.
- Kesin Zamanaşımı Süresi: Her halükarda, mirasın açılmasından itibaren 10 yıl.
Tenkis Davasının Sonuçları
Tenkis davası sonucunda, saklı pay ihlali giderilir ve mirasçılar arasında adalet sağlanır. Mahkeme, fazla olan tasarrufları iptal ederek veya azaltarak, saklı paylı mirasçılara hak ettikleri miras oranını teslim eder.
Tenkis davası, saklı pay sahibi mirasçıların haklarını korumak için miras hukukunda önemli bir araçtır. Miras bırakanın tasarruf özgürlüğü ile saklı paylı mirasçıların hakları arasında denge sağlayan bu dava, miras hukukundaki adaletin sağlanmasında kritik bir rol oynar. Bu nedenle, saklı pay ihlali durumunda hukuki danışmanlık alınarak gerekli adımlar atılmalıdır.
